ชีววิทยาของปลาโลมา

ชีววิทยาของโลมา

- โลมาเป็นสัตว์ทะเลเลี้ยงลูกด้วยนม อยู่ในอันดับ (Order) Cetacea จัดอยู่ในกลุ่มเดียวกับวาฬที่มีฟัน เช่น วาฬเพชฌฆาต (Killer whale) วาฬนำร่อง (Pilot whale) เป็นต้น

- รูปร่างเพรียว มีลักษณะลำตัวเรียวคล้ายกระสวย ผิวหนังเรียบและบางมาก แต่มีความยืดหยุ่นสูง ทำให้มีแรงเสียดทานกับกระแสน้ำน้อย ทำให้สามารถว่ายน้ำได้เร็ว

- มีการปรับปรุงระบบควบคุมอุณหภูมิในร่างกายโดยเพิ่มชั้นไขมัน (Blubber) ใต้ผิวหนังให้หนาขึ้นเป็นฉนวนกันความร้อนซึ่งให้อบอุ่นทดแทนขน โดยในชั้นไขมันจะมีเส้นเลือดมาหล่อเลี้ยงน้อยเพื่อป้องกันการแลกเปลี่ยนอุณหภูมิกับน้ำ

- การลดอัตราการหายใจลง เพื่อป้องกันการสูญเสียความร้อนที่ปล่อยออกมากับอากาศ และเป็นผลให้โลมาสามารถดำน้ำได้นาน

- ไม่มีอวัยวะรับกลิ่น

สายสัมพันธ์โลมาแม่ – ลูก

โลมาเป็นสัตว์สังคม อยู่รวมกันเป็นฝูง เมื่อโลมาถึงวัยเจริญพันธุ์ก็จะมีคู่ มีการผสมพันธุ์เพื่อสืบพันธุ์ต่อไป

เมื่อโลมาตั้งท้องบางตัวใช้เวลา 9 เดือน บางตัวใช้เวลาถึง 1 ปี ในช่วงที่แม่โลมาตั้งท้อง เราจะต้องมีการดูแลแม่เป็นอย่างดี สังเกตว่าในช่วงท้องแก่ใกล้คลอด แม่จะมีพฤติกรรมทีเปลี่ยนไป ไม่ยอมให้พ่อผสมพันธุ์ กินอาหารน้อยลง ตีตัวออกห่างจากกลุ่ม กระโดดไปมาหลาย ๆ ครั้ง ส่งเสียงร้องบ้าง เป็นสัญญาณเตือนว่าเริ่มเจ็บท้องใกล้คลอด ในช่วงนี้เราจะให้งดกิจกรรมทุกกิจกรรม ในช่วงนี้เพื่อน ๆ ในฝูงและพ่อพันธุ์ให้ความสนใจแม่มาก ระยะเวลาไม่นานนักแม่มีการกระโดดแรงกว่าเดิม เพื่อกระตุ้นให้ลูกน้อยเคลื่อนตัวออกมาทีละน้อย และหางน้อย ๆ ก็จะโผล่ออกมาจากท้องแม่(ช่องคลอด) ในที่สุดลูกโลมาตัวน้อยก็ผลุบออกมาชมโลกภายนอกเป็นครั้งแรก เพื่อน ๆ ในฝูงและพ่อก็จะช่วยพยุงตัวลูกโลมาขึ้นมาเหนือน้ำอย่างรวดเร็ว (เพื่อหายใจ)

ด้วยความรักและห่วงใยของแม่ โดยสัญชาตญาณของแม่ แม่จะรีบหันตัวกลับเพื่อเอาหัวมาดันลูกให้โผล่ขึ้นมาด้วยเช่นกัน เมื่อลูกหายใจแล้ว แม่จะนำลูกเข้าสู้ใต้ท้องเพื่อดูดนม ซึ่งเป็นน้ำนมหยดแรกที่มีคุณค่าที่สุดและสำคัญต่อชีวิตลูกเป็นอย่างมาก และหากในบางครั้งลูกอ่อนแรง แม่ก็จะนำลูกพยุงไว้ที่หน้าอกหรือพยุงไว้ที่ครีบ หรือเกาะอยู่บนหลังซึ่งแม่เป็นผู้รับบทหนัก ส่วนเพื่อน ๆ ในฝูงและพ่อจะคอยดูแลอยู่ห่าง ๆ

ปลาโลมาสีชมพู

ลักษณะทั่วไปของปลาโลมาสีชมพู

 โลมาสีชมพูมีขนาดประมาณ  2.2-2.8 เมตร ตัวเมียจะเล็กกว่าตัวผู้เล็กน้อย หนักประมาณ 150-230 กิโลกรัม ตัวอ่อนมีขนาดตัวประมาณ 1 เมตร  อายุเฉลี่ยประมาณ 40 ปี มีสีหลากหลายมาก ขึ้นอยู่กับอายุ หรือ ฝูง  ส่วนใหญ่แล้วจะเป็นสีเทาขาว  สีดำ และ สีชมพู   ตัวอ่อนจะมีสีเข้มกว่าตัวเต็มวัย ยิ่งแก่เท่าไหร่สีผิวจะยิ่งเป็นสีชมพูมากขึ้น บริเวณผิวด้านล่างจะเป็นจุดๆ และมีสีที่สว่างกว่าด้านบน

เมื่อแรกเกิด จะมีสีดำ

วัยเด็ก จะมีสีเทา

วัยรุ่น เริ่มจะมีจุดสีเทาปนชมพูเกิดขึ้น

วัยผู้ใหญ่ จะเป็นสีขาวออกชมพู และจุดสีเทาชมพูจะหายไป

โลมาสีชมพูยิ่งมีอายุมากจะมีสีสว่างขึ้น จนถึงเป็นสีชมพู สีชมพูนี้ไม่ได้มาจากเซลเม็ดสี แต่มาจากสีของหลอดเลือดที่ทำหน้าที่ป้องกันไม่ให้เกิดภาวะที่อุณหภูมิของร่างกายสูงเกินไป

พฤติกรรมโดยทั่วไป ชอบอยู่บริเวณชายฝั่ง หรือบริเวณที่มีความลึกไม่เกิน 20 เมตร บริเวณที่โลมาอาศัยอยู่มักจะพบว่า ชายฝั่งทะเลนั้นจะมีป่าชายเลนอยู่ด้วยเสมอๆ  แต่จะต้องอยู่ในบริเวณน้ำตื้นเท่านั้น  โลมาสายพันธุ์นี้ชอบอาศัยประจำที่หรือมีการย้ายที่อพยพน้อยมากและอาศัยไม่ห่างจากชายฝั่งเกินระยะ 1 กิโลเมตร ทำให้นักท่องเที่ยวสามารถพบเห็นได้โดยง่าย โดยมักจะพบเห็นตั้งแต่ตอนเช้า จะอยู่เป็นกลุ่มเล็กๆ ประมาณ 10 ตัว ว่ายน้ำช้า ประมาณ 4.8 กิโลเมตรต่อชั่วโมง และจะดำน้ำประมาณ 40-60 วินาที ก่อนจะโผล่ขึ้นมาหายใจ  บางครั้งมีพฤติกรรมดุร้าย โดยเฉพาะเมื่อมีผู้ล่าเข้ามา

อาหาร

ชอบกิน ปลาเล็ก ปลาหมึก และสัตว์พวกกุ้ง เคย ปู เป็นต้น  เมื่อออกหาอาหาร จะใช้สัญญาณเอคโค และออกล่าเป็นกลุ่ม ถึงแม้ว่าจะเป็นสัตว์ที่รวมกลุ่ม แต่โลมาสีชมพูก็จะดุร้ายได้เหมือนกัน และจะต้องการแยกตัวเองออกไปพอสมควรจากตัวอื่นเมื่อต้องการหาอาหาร หรือต้องกินอาหาร

การว่ายน้ำของปลาโลมา

                 ปลาโลมามีวิวัฒนาการรูปร่างให้เพรียวทำให้สามารถว่ายน้ำได้เร็ว และเนื่องจากยังใช้ปอดในการหายใจ จมูกหรือช่องหายใจจึงเลื่อนไปอยู่บนสุดของส่วนหัว เพื่อสะดวกในการหายใจ  ท่อหายใจ กับช่องปากจะแยกกันเพื่อสะดวกในการกินอาหารใต้น้ำ มีการปรับปรุงระบบควบคุมอุณหภูมิในร่างกายให้อบอุ่นทดแทนขน ซึ่งลดรูปไปเนื่องจากไม่เหมาะสมในการใช้งานใต้น้ำ      

                  ผิวของโลมาทีมีลักษณะเป็นลูกคลื่นสามารถช่วยลดแรงเสียดทานได้ส่วนหนัง และที่สำคัญยิ่งกว่านั้นคือสะเก็ดผิวของปลาโลมาที่ลอกหลุดออกมานั้นยังช่วยลดแรงต้านโดยไปลดจำนวนของ Vortices (น้ำวนเล็กๆ) ที่เกิดขึ้นรอบๆตัวโลมา ซึ่ง vortices ที่เกิดขึ้นจากการไหลของกระแสน้ำผ่านผิวโลมานี้จะหน่วงให้โลมาว่ายน้ำได้ช้าลง

                  ปลาโลมามีลักษณะลำตัวเรียวคล้ายตอร์ปิโดทำให้มีอัตราส่วนระหว่างพื้นที่ ผิวต่อปริมาตรต่ำ เป็นการลดพื้นที่ที่สัมผัสน้ำ การปรับปรุงโดยเพิ่มชั้นไขมัน (Blubber) ใต้ผิวหนังให้หนาขึ้นเป็นฉนวนกันความร้อน โดยในชั้นไขมันจะมีเส้นเลือดหล่อเลี้ยงน้อยป้องกันการแลกเปลี่ยนอุณหภูมิกับน้ำ ระบบเส้นเลือดดำจะถูกล้อมด้วยเส้นเลือด แดงซึ่งมีอุณหภูมิสูงกว่า นอกจากนั้นการปรับตัวโดยลดอัตราการหายใจลง เป็นการลดการสูญเสียความร้อนที่ออกมากับ อากาศ และเป็นผลให้ปลาโลมาสามารถดำน้ำได้นาน

การอยู่อาศัยของปลาโลมา

        ปลาโลมาอยู่รวมกันเป็นฝูง มีทั้งฝูงขนาดใหญ่หรือเล็ก หรือตั้งแต่ไม่กี่ตัวจนถึงหลายพันตัวขึ้นไป  พบที่บริเวณชายฝั่งจากปากแม่น้ำ อ่าว ทะเลสาบ อ่าวน้ำตื้น  บางครั้งพวกมันอาจจะท่องเที่ยวไปไกลตามแม่น้ำ  เขตนอกชายฝั่งมักไม่ค่อยพบหรือบางเขตนอกชายฝั่งอาจพบได้แถวเกาะ หรือนอกชายฝั่ง

การออกลูกของปลาโลมา

                 ปลาโลมาส่วนใหญ่คลอดลูกโดยส่วนหางออกมาก่อน เพื่อให้ส่วนของช่องหายใจเป็นส่วนสุดท้ายที่ออกมาสัมผัสน้ำทะเล และสามารถว่ายน้ำได้ทันที โดยโผล่ขึ้นมาสูดอากาศหายใจครั้งแรกในทันทีที่คลอด ลูกแรกเกิดมีขนาดใหญ่ประมาณ 40% ของแม่

                  ลูกปลาโลมาแรกเกิดจะมีขนาดเมื่อเทียบกับตัวแม่ค่อนข้างใหญ่กว่าสัตว์ชนิดอื่น ทั้งนี้เพื่อประโยชน์ในการรักษา อุณหภูมิในร่างกาย ลูกโลมาบางชนิดมีขน 2 ข้างของแนวปากบน (Snout) และจะหดหายไปเมื่อโตขึ้น

การสื่อสารของปลาโลมา

                 ปลาโลมามีสำเนียงเสียงภาษาประมาณ 15 ล้านคำ เป็นสัตว์ที่มีสัดส่วนของสมองมากกว่าสัตว์ชนิดอื่นๆ เวลาที่ปลาโลมาส่งเสียงออกมาเสมือนมีคลื่นพิเศษ เรียกว่าคลื่น Ultrasonic ซึ่งคลื่นชนิดนี้ใช้ในการสื่อสารกันเองในฝูงปลาโลมาด้วยกัน เมื่อเวลาพลัดหลงจากฝูงหรือทำกิจกรรมอื่นๆ

การเรียนรู้ของปลาโลมา

                 ปลาโลมาเป็นสัตว์ที่ฉลาดและมีขนาดสมอง เมื่อเทียบกับลำตัวขนาดใหญ่มาก แถมภายในสมองยังซับซ้อนอีกด้วย โลมาปากขวดนั้นถึงกับมีขนาดของสมอง เทียบกับลำตัวใหญ่เป็นที่สองรองจากมนุษย์ และ สมองส่วนซีรีบรัม อันเป็นส่วนของความจำ และการเรียนรู้ ก็มีขนาดใหญ่มาก เป็นศูนย์รวมของการรับกลิ่น การมองเห็น และการได้ยิน จนทำให้ นักวิทยาศาสตร์ผู้หนึ่ง กล่าวว่า ไม่แน่นักว่าโลมาอาจจะฉลาดเท่ากับมนุษย์ก็เป็นได้ จึงทำให้ในปัจจุบัน คนได้นำปลาโลมามาฝึกทำเพื่อการบันเทิงต่างๆ

สายพันธุ์ปลาโลมา

ปลาโลมาปากขวด

               ปลาโลมาปากขวดได้มีการบันทึกว่าเป็นปลาโลมาที่มีขนาดกลาง  ร่างกายกำยำ  มีครีบโค้งปานกลาง มีสีดำ  ตัวโตเต็มวัยมีความยาว 2- 3.8 เมตร  น้ำหนัก  220 – 500 กิโลกรัม (เฉลี่ย  242 กิโลกรัม)  มีความแตกต่างกันในแต่ละลักษณะทางภูมิศาสตร์   ขนาดของร่างกายดูจะมีความแปรผันเปลี่ยนแปลงอย่างตรงกันข้ามกับอุณหภูมิของน้ำในแต่ละส่วนของโลก   มีสีเทาสว่างถึงสีดำในส่วนหน้าและมีสีสว่างในช่วงท้อง

               ปลาโลมาปากขวดมีขนาดที่แตกต่างกันตามที่อยู่อาศัย พบได้บริเวณใกล้ชายฝั่งในเขตร้อน  มีแหล่งที่อยู่ที่กว้างขวางทั่วไป  พบได้ตามชายฝั่งจากปากแม่น้ำ อ่าว ทะเลสาบ อ่าวน้ำตื้น  บางครั้งพวกมันอาจจะท่องเที่ยวไปไกลตามแม่น้ำ  เขตนอกชายฝั่งมักไม่ค่อยพบหรือบางเขตนอกชายฝั่งอาจพบได้แถวเกาะ 

ปลาโลมาริซโซส์

                         ปลาโลมาริซโซส์   มีขนาดใหญ่เป็นอันดับที่    5   ของตระกูล  ซึ่งตัวเต็มวัยมีขนาด  ประมาณ  4  เมตร  ทั้งเพศผู้และเพศเมีย  ร่างกายส่วนหน้ามีความแข็งแรงอย่างมาก  ครีบส่วนหน้าเป็นครีบที่มีความยาวที่สุดในทุกส่วนของร่างกายส่วนหัวมีรูปร่างแบบกระเปาะ  และมีรอยย่นในแนวตรงยาวในพื้นที่ส่วนหน้า  สีเปลี่ยนไปตามอายุที่มากขึ้น  ช่วงอายุไม่มากมีสีเทาถึงน้ำตาล  หลังจากนั้นจะมีสีดำ  และเริ่มมีสีสว่างขึ้นขณะที่เข้าสู่ระยะตัวเต็มวัย 

                        ปลาโลมาริซโซส์อาศัยอยู่ในมหาสมุทรลึก และที่ลาดเอียงอย่างต่อเนื่องที่ระดับความลึก  400 – 1000 เมตร และพบบ่อยที่ปากแม่น้ำ  บางครั้งอาจพบอยู่บนผิวน้ำ 

ปลาโลมาอิรวดี

ปลาโลมาอิรวดี  มีลักษณะคล้ายกับ  ปลาวาฬ Delphinapterus  leucas  มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับปลาวาฬนักล่า  Orcinus  orca  หัวของปลาโลมาอิรวดี  มีลักษณะกว้าง  ไม่มีรอยหยัก  ครีบหน้าเล็ก  ครีบบนหลังเป็นรูปสามเหลี่ยมโค้งมน  ขนาดไม่ใหญ่นัก  มีสีเทาดำ  ถึงสีเทาสว่าง  ลำตัวมีความยาวประมาณ  275 เซนติเมตร  แต่เฉลี่ยแล้วมีความยาว  210 เซนติเมตร  มีน้ำหนักประมาณ 115 – 130 กิโลกรัม

ปลาโลมาอิรวดีพบได้ตามชายฝั่ง  น้ำตื้น  น้ำเค็ม  และบริเวณปากแม่น้ำ ชอบอยู่ตามแนวชายฝั่งมากว่า  บริเวณปากแม่น้ำ  น้ำเค็ม  ไม่สามารถพบปลาโลมาอิรวดี  ในบริเวณไม่ปลอดภัยนอกชายฝั่ง  ซึ่งพบได้ระยะที่ไม่ไกลจากชายฝั่งนัก

ปลาโลมาหลังโหนก

ปลาโลมาหลังโหนกมีลักษณะคล้ายคลึงกับปลาโลมาปากขวดทั่วไป  ยิ่งมีอายุมากเท่าไรสีจะจางลงเรี่อย ๆ โคนครีบหลังเป็นฐานกว้างโค้งลงด้านหลัง   บางครั้งอาจพบว่าฐานครีบมีความกว้างถึงหนึ่งในสามของความยาวลำตัวทีเดียว   ในทะเลเราสามารถสังเกตปลาโลมาชนิดนี้ได้จากลำตัวที่บึกบึนกลมยาวสีท้องขาวบนหลังครีบเป็นโหนกแต่สิ่งที่ยากก็คือการจะเข้าไปใกล้ ๆ มัน 

                  ปลาโลมาหลังโหนกมีขนาดปกติปลาโลมาตัวเต็มวัยจะมีความยาว 2 ถึง 2.8 เมตรหนัก 150 ถึง 200 กิโลกรัม ลูกโลมาเกิดใหม่ยาวประมาณ 1 เมตร หนัก 25 กิโลกรัม กินปลาเป็นหลัก การว่ายน้ำของโลมานี้จะเป็นไปอย่างช้า ๆ ไม่ชอบเล่นคลื่น   บริเวณหัวเรือขณะเรือแล่น แต่ชอบเล่นในอากาศ เช่น ตีน้ำด้วยหาง 

หรือโผล่หัวผลุบ ๆ โผล่ ๆ ชอบตะแคงแล้วใช้ครีบว่ายน้ำ แม้จะเป็นโลมา ที่ระแวดระวังเรือ แต่ก็สามารถเข้าฝูงกับชนิดอื่นได้ดี โดยเฉพาะพวกโลมาปากขวด โลมาหลังโหนกแพร่กระจายอยู่ทั่วไป แต่ดูเหมือนมันชอบที่จะอาศัยอยู่ตามชายฝั่งของทะเลเขตร้อน ในมหาสมุทรอินเดียและแปซิฟิก 

ซึ่งมีความลึกไม่มาหนักคือลึกไม่เกิน 20 เมตร

                  ปลาโลมาหลังโหนกพบได้ทั่วไป ตามชายฝั่งมหาสมุทรแปซิฟิค และในทะเลจีนใต้ จึงได้ชื่อสามัญว่าIndo-Pacific humpback dolphin  เป็นที่น่าสังเกต โลมาหลังโหนกมีสีเปลี่ยนแปรจากสีเหลืองจนถึงสีชมพู จนบางครั้งเป็นสีขาวหรือสีเทา แต่สีที่ท้องจะเป็นส่วนที่มีสีจางที่สุด

gallery

Gallery